Lewiatan ocenia projekt założeń nowelizacji ustawy o OFE

Działalność otwartych funduszy emerytalnych wymaga dalszych modyfikacji w celu dostosowania przepisów prawa do nowych warunków społeczno-gospodarczych. Zmiany powinny zapewnić przede wszystkim najwyższą efektywność pomnażania składek gromadzonych w kapitałowej części systemu emerytalnego, w czym kluczowe znaczenie ma zwiększenie stóp zwrotu osiąganych przez poszczególne OFE - uważa PKPP Lewiatan.

Przygotowany przez ekspertów zespołu ministra Michała Boniego projekt zmian w funkcjonowaniu otwartych funduszy emerytalnych przewiduje obniżkę opłat i prowizji od składek oraz nowe typy funduszy. Ma być też wprowadzony zakaz przejmowania klientów od konkurencji przez akwizytorów, a od 2014 roku akwizycja w ogóle będzie zabroniona. "Zmiany idą w dobrym kierunku, ale niektóre zapisy dotyczące zakazu akwizycji, czy losowania osób do OFE muszą zostać poprawione" - mówi Małgorzata Rusewicz, dyrektorka Departamentu Dialogu Społecznego i Stosunków Pracy PKPP Lewiatan.

W projekcje pojawiają się propozycje, które budzą sprzeciw i wymagają dalszych prac. Powinny one brać pod uwagę nie tylko oczekiwania klientów, ale też gwarantować stabilność funkcjonowania firm zarządzających OFE.
Zastrzeżenia PKPP Lewiatan budzą następujące propozycje:

1. Sposób konwersji aktywów pomiędzy z subfunduszu B do A
   
   Projekt zakłada, że dla osób z dwóch pierwszych grup wiekowych: do 40 lat i od 40 do 55 lat (str. 19,20) konwersja środków z subfunduszu B do A rozłożona jest na 20 lat (40 transz). Tak proponowane tempo konwersji aktywów ogranicza potencjalne korzyści z wprowadzenia wielofunduszowości dla dotychczasowych klientów. Innymi słowy, takie rozwiązanie dla wielu osób oznaczać będzie, iż w momencie osiągnięcia wieku 55 lat znaczna część środków pozostawać będzie nadal w subfunduszu B. Uważamy, że korzystniejsze z punktu widzenia klienta będzie przyjęcie rozwiązania, zgodnie z którym konwersja środków z subfunduszu B do A rozłożona zostanie na 15, a nie 20 lat (czyli na 30 transz).
    
2. Metody obliczania i składowe benchmarku
   
   Projekt przewiduje dla części akcyjnej szeroki, dochodowy indeks akcji prowadzony na zasadach zbieżnych z indeksem WIG Giełdy Papierów Wartościowych S.A. w Warszawie, podlegający nadzorowi KNF.
   
   PKPP Lewiatan uważa, że indeksy powinny być indeksami dochodowymi, skupiającymi w miarę ograniczoną liczbę spółek. Benchmarki powinny uwzględniać fakt, że małe spółki są stosunkowo mało płynne. Jedynym momentem, w którym można kupić tego typu spółki jest emisja akcji lub ich wprowadzenie na giełdę. Z punktu widzenia klientów ważne jest także, że tego typu spółki charakteryzują się często niższymi standardami ładu korporacyjnego niż spółki dojrzałe. Wprowadzenie ich do benchmarku i wymuszenie na funduszach emerytalnych inwestowania w te spółki spowoduje , , że nie będą one zmuszone do spełniania wysokich standardów korporacyjnych w swoim działaniu i poprawy przejrzystości wymaganej na giełdzie dla pozyskania kapitału. Dlatego uważamy, że do indeksu krajowego powinno wchodzić ok. 150 spółek, co stanowi około 97% kapitalizacji indeksu WIG (przy zaangażowaniu na poziomie 60% w akcje krajowe).
   
   Jednocześnie, projekt zakłada, że umieszczony w rozporządzeniu indeks akcji zagranicznych będzie się składał z indeksów zagranicznych. Z każdego kraju do indeksu akcji zagranicznych wchodziłby jeden indeks akcyjny uznany dla danego rynku. Udziały poszczególnych rynków mogłyby być funkcją kapitalizacji regulowanych rynków akcji w poszczególnych krajach. Aktualizacja indeksu byłaby przeprowadzana w sposób analogiczny jak w przypadku pozostałych składowych Portfeli Referencyjnych.
   
   Uważamy, że przedstawiona propozycja jest niespójna i nadmiernie skomplikowana. Zgodnie z obecnymi regulacjami aktywa OFE mogą być lokowane w spółki notowane na rynkach krajów, z którymi Polska podpisała Umowę w sprawie popierania i wzajemnej ochrony inwestycji i które mają rating inwestycyjny. Krajów, z którymi Polska ma podpisane ww. umowy jest obecnie 61. Liczne spółki notowane na rynkach tych krajów nie posiadają obecne ratingu inwestycyjnego, jednak może to się zmieniać z upływem czasu, mogą być także podpisywane nowe umowy - każda taka zmiana powodować powinna (zgodnie z logiką zapisu) zmiany w benchmarku.
   
   Warunki wymienione w punktach 3b-3d spowodują, że benchmark je spełniający będzie miał nieprzejrzystą, skomplikowaną i absolutnie unikalną strukturę. Śledzenie tej struktury, a nawet samej tylko stopy zwrotu takiego indeksu będzie zadaniem trudnym, czy wręcz niemożliwym dla osób czy instytucji nie zajmujących się zawodowo rynkiem kapitałowym. Zawarty w punkcie 3d zapis konieczności ograniczenia kosztów związanych z odzwierciedleniem indeksu jest w sprzeczności z postulatem szerokiej dywersyfikacji i nie uwzględnia konieczności opodatkowania dochodów z dywidendy, czy z papierów wartościowych, wynikających ze specyfiki systemu podatkowego w poszczególnych krajach.
   
   Dlatego proponujemy, aby dla indeksu zagranicznego liczba spółek została określona w przedziale między 50, a 100 spółek krajów rozwiniętych. Uważamy, że tak określony indeks akcji zagranicznych będzie w większym stopniu spełniał założenia projektu tj. dywersyfikacji w celu minimalizowania powstania bąbla spekulacyjnego na rynku rodzimym.
    
3. Limit dotyczący lokowania w papiery jednego emitenta
   
   Zgodnie z projektem łączna wartość aktywów OFE (art.142) lokowana w papiery jednego emitenta nie może przekroczyć 7%, jak również podniesienie limitu dla spółek których udział przekracza 10% jednorodnej emisji z 5% do 7% dla subfunduszu A.
   
   Odnosząc się do tej propozycji pragniemy przypomnieć charakter nałożonych w propozycji wymogów kapitałowych. Powoduje on, że ustalanie limitów koncentracji na poziomie portfela jest bezcelowe - limity są de facto narzucone na poziomie wybranego benchmarku. Znaczne odchylenie się od konstrukcji (składu) portfela referencyjnego powoduje (w wyniku różnicy stóp zwrotu) natychmiastowy wzrost wymogów kapitałowych dla PTE zarządzającego danym OFE.
   
   Dlatego proponujemy:
   
   • Podniesienie progu maksymalnego udziału aktywów lokowanych w papiery jednego emitenta do 8% WAN. Zaproponowane rozwiązanie na poziomie 7% nie poprawia istotnie możliwości replikowania benchmarku (maksymalny udział pojedynczej spółki jest ustalony w WIG na 10%). Dlatego limit 8% WAN jest bardziej uzasadniony, gdyż pozwalałby też na przeważanie spółek o największym udziale w indeksie..
   • Pozostawienie określenia innych limitów na poziomie rozporządzenia (jak ma to miejsce obecnie). Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że ustalenie limitu zaangażowania na poziomie udziału w jednorodnej emisji jest limitem sztucznym i lepiej zastąpić go odniesieniem do udziału np. w kapitale czy głosach na WZA. Jest to rozwiązanie prostsze oraz zgodne z duchem ustaw regulujących obrót papierami wartościowymi. Zapis dotyczący jednorodnej emisji był do przyjęcia na początku reformy. Obecnie przepisy zabraniają spółkom publicznym emitowania akcji uprzywilejowanych co do głosu.
    
4. Poszerzenie przedziału odchylenia DSZ od RSZ
   
   Naśladownictwo w stopach zwrotu było jedną z często wymienianych wad obecnego systemu, dlatego też chcąc zwiększyć konkurencyjność funduszy rozumianą jako większe zróżnicowanie w stopach zwrotu, niezbędne jest zwiększenie obszaru odchylenia Dostatecznej Stopy Zwrotu (DSZ) od Referencyjnej Stopy Zwrotu (RSZ), co pozwoli brać większe ryzyko inwestycyjne i zapewni większą różnorodność wyników inwestycyjnych - co jest jednym z celów nowelizacji ustawy.. W związku z powyższym proponujemy zmienić formuły na DSZ w następujący sposób:
   
   Fundusz A : DSZ = 88%*RSZ - 12% gdy RSZ >= 0 i DSZ = RSZ - 12% gdy RSZ < 0
   Fundusz B : DSZ = 94%*RSZ - 6% gdy RSZ >= 0 i DSZ = RSZ - 6% gdy RSZ < 0
   Fundusz C : DSZ = 98,5%*RSZ - 1,5% gdy RSZ >= 0 i DSZ = RSZ - 1,5% gdy RSZ < 0
    
5. Zasady losowania
   
   Jesteśmy stanowczo przeciwni pozostawieniu w projekcie rozwiązania, zgodnie z którym z losowania wyłączone są OFE, których aktywa przekraczają 10% udziału w rynku. W interesie ubezpieczonych leży, aby trafiali do OFE, które wypracowują najwyższe zyski. Znaczenie ma bowiem wypracowany dla ubezpieczonego zysk, a nie wielkość funduszu.
   
   Nie widzimy uzasadnienia dla utrzymania rozwiązania, które stwarza tylko wybranym podmiotom lepsze warunki rynkowe funkcjonowania. Wykluczenie części funduszy z losowania powoduje, że podmioty o najniższym stosunku kosztów do zarządzanych aktywów stają się niedostępne dla klientów, kiedy jednym z celów ustawy jest obniżenie kosztów dla ubezpieczonych.
   
   Z punktu widzenia klienta OFE istnieje możliwość wykluczenia OFE osiągającego wysokie stopy zwrotu. Nowelizacja ustawy (obniżenie opłaty od składki wraz z zakazem akwizycji) dyskryminuje te OFE, które już od roku prowadzą akwizycję w ograniczonym zakresie.
   
   Utrzymując obecny stan spowodujemy, że niektóre fundusze będą miały dużą lukę w kohortach osób, co spowoduje szybkie starzenie się portfela klientów. Zagraża to długofalowej stabilności tych PTE, ponieważ przy zmniejszeniu strumienia przychodów względem innych towarzystw (degresywna skala opłat) będą one zmuszone w tym samym czasie ponosić ponadprzeciętne wyższe koszty związane z prowadzeniem rachunków (przy starszym portfelu klientów większa liczba postępowań w zakresie podziału majątku, wypłat po śmierci, konwersji środków do subfunduszu C, obsługi wypłat okresowych emerytur kapitałowych). Pomimo różnych wielkości funduszy takie różnice w demografii portfela klientów obecnie są znikome - i dlatego jest to bezpieczne również dla członków gdyż następować będą optymalne przepływy pomiędzy osobami odchodzącymi z systemu (funduszu) a do niego wstępującymi.
   
   Proponowane rozwiązanie nie będzie również sprzyjać stymulowaniu wykluczonych z losowania funduszy do konkurowania stopą zwrotu co jest jednym z celów nowelizacji.
   
   Za istotnie korzystniejsze dla ubezpieczonych uważamy rozwiązanie, gdzie w losowaniu udział weźmie min. 5 OFE, które osiągnęły najlepsze wyniki inwestycyjne, przy założeniu, że w losowaniu biorą udział wszystkie OFE. Pierwszeństwo w losowaniu powinny mieć te fundusze, które w ostatnim 3-letnim okresie oceny uzyskały wyniki inwestycyjne subfunduszu wzrostowego powyżej stopy zwrotu zanotowanej przez benchmark w analizowanym okresie inwestycyjnym. W przypadku, gdy żadne z OFE nie pobije benchmarku wówczas w losowaniu powinny wziąć udział 5 OFE z najlepszymi wynikami. Rozwiązanie to powinno funkcjonować począwszy od 1 stycznia 2013 r.
    
6. Zakaz akwizycji na rynku pierwotnym
   
   Zdaniem Lewiatana propozycja wprowadzenia z dniem 1 stycznia 2014 roku zakazu akwizycji na rynku pierwotnym jest przedwczesna i zarazem niezrozumiała. Uważamy, że racjonalne postępowanie w tym zakresie powinno ograniczyć się do zakazu akwizycji na rynku wtórnym, co pozwoli zarówno na ograniczenie kosztów, jak i krytykowanych w założeniach patologii. Rynek pierwotny nie posiada tych cech negatywnych, które legły u podstaw rozważania likwidacji akwizycji na rynku wtórnym. A trudno sobie wyobrazić sytuację, by PTE jako podmioty prywatne, spółki prawa handlowego, nie mogły sprzedawać swojego produktu, jakim jest członkostwo w funduszu poza proponowanym systemem reglamentacji owej sprzedaży, tzn. przez internet lub za pośrednictwem ZUS. Należy jednocześnie przypomnieć, że większość akwizytorów spełnia rolę doradczą i edukacyjną wobec członków OFE i ich przedwczesne eliminowanie z systemu, w sytuacji tak poważnych zmian , jakie czekają członków OFE należy uznać za nieuzasadnione. Powołując się na zasadę sformułowaną na spotkaniu z Panem Premierem Donaldem Tuskiem uważamy, że kwestię tego co zrobić z akwizycją na rynku pierwotnym należy podjąć po, np. dwóch, trzech latach funkcjonowania systemu wielofunduszowego, oceniając rolę akwizytorów jako doradców klienta i koszty tego systemu, zamiast przesądzać o likwidacji akwizycji na rynku pierwotnym z dniem 1 stycznia 2014 roku w chwili obecnej.
    
7. Reklama
   
   W rozdziale 2.8.4. proponuje się ograniczenia w działalności reklamowej OFE. O ile rozumiemy chęć wprowadzenia uregulowań prawnych mających na celu przeciwdziałanie obchodzeniu zakazu akwizycji, o tyle proponowane zmiany w obszarze marketingu i reklamy wydają się nam niezrozumiałe i niczym nieuzasadnione. Brakuje chociażby uzasadnienia dlaczego wprowadzany jest zakaz reklamy wspólnej OFE wraz z innymi podmiotami, np. kampanii wizerunkowych.
   
   Projekt proponuje również delegację ustawową upoważniająca odpowiedniego ministra do wydania rozporządzenia regulującego warunki i formę reklamy OFE. Pragniemy zwrócić uwagę, że takie regulacje nie obowiązują żadnej innej branży usług finansowych (np. banków, zakładów ubezpieczeń, czy towarzystw funduszy inwestycyjnych). Nie do końca jest przy tym zrozumiały zapis w projekcie, zgodnie z którym reklama ma posiadać tylko nazwę i znak towarowy i żadnych haseł i treści reklamowych. Reklama nie może zawierać tylko znaku towarowego i nazwy. Działalność reklamowa zostaje wówczas pozbawiona jakiegokolwiek sensu. To w praktyce oznacza zakaz działalności reklamowej.
   
   Jednocześnie wymóg by agencja przez 2 lata przechowywała wzory reklam może być niewykonalny, np. w sytuacji kiedy agencja zaprzestała prowadzenia działalności.
   
   Zapisy, które przewidują, że reklama ma być zgodna z interesem członków funduszu powoduje zupełną dowolność interpretacji. Ponadto, określanie zapisami rozporządzenia formy i sposobu przekazywania reklamy jest zbyt rygorystycznym zapisem. Co dokładnie ma oznaczać określenie formy? Czy sposób przekazywania ma określać media, w jakich można a w jakich nie publikować reklamy? Co ten zapis będzie oznaczał w praktyce?

Informacja prasowa Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan z dnia 05.11.2010 t.